Uczył żem się czeskiego, czyli czas przeszły.

W języku polskim wyrażamy czas przeszły za pomocą jednoczłonowego czasownika odmienionego przez osobę, rodzaj, liczbę i czas (przeszły) z opcjonalnym zaimkiem zwrotnym, czyli:
liczba pojedynczaliczba mnoga
robiłem/robiłamrobiliśmy/robiłyśmy
robiłeś/robiłaśrobiliście/robiłyście
robił/robiła/robiłorobili/robiły
W czeskim natomias czasownik w czasie przeszłym rozbity jest na participium (podstawową formę czasownika w formie przeszłej) odmienionego przez rodzaj i czasownika pomocniczego byt odmienionego przez osobę i liczbę, ale tylko w pierwszej i drugiej osobie obu liczb, czyli:

liczba pojedynczaliczba mnoga
dělal(a) jsemdělali jsme
dělal(a) jsidělali jste
dělal -dělali -

Użycie tego czasu odpowiada zastosowaniu archaicznej formy żem/żeś/żeśmy/żeście w języku polskim, która odbierana jest jako stylistycznie nieodpowiednia i niestety kojarzona z brakami w formalnej edukacji. Odmiana tej formy występuje również w języku śląskim ("żech") i ma się tam całkiem dobrze.


6 komentářů:

  1. Uwielbiam czeski czas przeszły, sam wpada w ucho i przyjemnie się go używa. Może jest to spowodowane tym, że wychowywałam się w małej miejscowości, w której to "żem" funkcjonowało ;)

    Czy mogłabym prosić o posta z odpowiedzią na pytanie dlaczego czeski, od jak dawna się uczysz, jakimi sposobami i na jakim poziomie już jesteś ? Cieszę się, że nie jestem sama i pojawia się coraz więcej osób, któe uczą się tego pięknego języka.

    Pozdrawiam

    OdpovědětVymazat
    Odpovědi
    1. Dzięki za koment! Ja z kolei urodziłem się na Śląsku i mam tam znaczną część rodziny, więc też przyswajam naturalnie (szczególnie tryb przypuszczający z 'bych')

      Systematycznie (z podręcznikiem) uczę się dopiero od niecałego miesiąca. "Na ucho", czyli z konwersacji, radia, piosenek i interakcji z nativami od 2 lat, ale bardzo, *bardzo* dorywczo.

      Chciałbym myśleć, że jestem na poziomie A2, ale wielu by się z tym pewnie nie zgodziło. A oto moje metody:
      - podręcznik "čeština pro cizince" (od niedawna),
      - filmy czeskie,
      - śledzenie czeskich vloggerów,
      - czeskie programy satyryczne i rozrywkowe (na youtubie),
      - český rozhlas,
      - podróże do Czech (mam przyjaciół w Libereckém kraji),
      - piosenki Jarka Nohavicy,
      - czytanie czeskich książek,
      - od paru dni bloggowanie, żeby utrzymać dyscyplinę.

      A jakie są Twoje sposoby?

      Vymazat
    2. Świetnie, że masz "čeština pro cizince", bo według mnie to najlepsza pozycja do nauki języka- sam konkret, duża objętość książki. Mój ppziom to właśnie A2, co mnie wcale nie satysfakcjonuje.
      Moje główne sposoby:
      -kurs w szkole językowej
      -kurs ESKK
      -książka "Chcemy mówić po czesku"
      -książka "čeština" Kaniewskiego
      -materiały własne lektorki
      -robienie fiszek ze słówkami
      -czeskie filmy w ilości hurtowej, za jakiś miesiąc postaram się wrócić do tych ulubionych, ale już bez napisów
      -oglądanie vlogów na czeskim youtube
      -oglądanie czeskiej telewizji, bajek
      -przeglądanie czeskiego internetu, aplikacje na androida
      -pomocniczo kurs Edgarda, Wiedzy Powszechnej, repetytorium Kram'u
      -czeska muzyka, Jaromir Novaica u mnie także gości :D, tłumaczenie tekstów piosenek
      -staram się jak najczęściej wyjeżdzać za czeską granicę
      -chciałabym zacząć czytać czeskie książki, ale chyba muszę poczekać do wyjazdu do Czech, aż kupię sobie jakąś dobrą pozycję, która by mnie zaciekawiła
      -blog w ramach motywacji i udzielanie się na forum
      -picie czeskiego piwa :D

      Myślę, że tak w skrócie to by było na tyle ;)

      Vymazat
  2. Apropo pierwszej osoby.... Istnieją formy takie jak "robiłom, robiłoś" :P

    OdpovědětVymazat
  3. "Użycie tego czasu odpowiada zastosowaniu archaicznej formy żem/żeś/żeśmy/żeście"

    To już wiadomo jakie mają korzenie niektórzy moi znajomi... ; d

    OdpovědětVymazat
  4. Użycie tego czasu odpowiada raczej dawnej konstrukcji czasu przeszłego w języku polskim, który wyglądał niemal identycznie jak dziś w czeskim (i innych słowiańskich):

    robił(a) jeśm
    robił(a) jeś
    robił(a) jest

    robili jeśmy
    robili jeście
    robili są

    Formy pierwszej i drugiej osoby obu liczb się połączyły się (robił jeśm -> robiłem, robił jeś -> robiłeś, robili jeśmy -> robiliśmy, robili jeście -> robiliśmy). W liczbie mnogiej znakiem tej zmiany widocznym do dziś jest akcent preparoksytoniczny (ro-BI-liśmy, ro-BI-liście, nie każdy o tym wie i tego przestrzega). W trzeciej osobie obu liczb zanikły czasowniki posiłkowe (jest, są).

    Pozdrawiam, Paweł

    OdpovědětVymazat