Vysoký krevní tlak - wysokie ciśnienie krwi

(Wysłuchaj audycji po czesku posilając się wybranym słownictwem)

 

Audycja Jak to vidíte... Czeskiego Radia Praha

Vysoký krevní tlak. Říká se mu tichý zabiják. Proč je tak nebezpečný?

* czyli *

Wysokie ciśnienie, jako cichy zabójca. 

Dlaczego jest tak niebezpieczne?

http://prehravac.rozhlas.cz/audio/2887322

Goście - dietetyczka Kateřina Cajthamlová i Renata Cífková z Centrum Kardiowaskularnej Prewencji dyskutują na temat zagrożeń związanych z wysokim ciśnieniem krwi i odpowiadają na pytania słuchaczy.

Słownictwo

Vysoký tlak - wysokie ciśnienie

hypertenze - nadciśnienie

důvod - powód

 

co mozna povazovat za 

 

jak ovlivňuje vysoký tlak naš životní styl - 

- jak wysokie ciśnienie wpływa na nasy styl życia

pravidelne - zasadniczo

trpí vic muži nebo ženy? - czy ofiarą padają w większości mężczyźni czy kobiety?

naše chovani - nasze zachowanie

na druhou stranu - z drugiej strony

hodnota - tu, wyniki badania

nemoc - choroba

porucha - zchorzenie, niedoczynność

kvalitná informace - wartościowa informacja

opakování - powtórka, repetycja

zvyklost - przyzwyczajenie

strava - dieta

vlaknina - błonnik

Právo versus spravedlnost

Audycja Jak to vidíte... Czeskiego Radia Praha

Co dělat v situaci, kdy je právo nespravedlivé?

czyli co robić w sytuacji, gdy prawo jest niesprawiedliwe.

http://prehravac.rozhlas.cz/audio/2841457

Goścmi programu są Pavel Varvařovský i przewodniczący unii sądowniczej Tomas Lichovnik.

Słówka

zákon - prawo jako legislacja

právo - prawo jako przywilej

zákonodárce - prawodawca
 
zkušenost - doświadczenie

naplňování práva - spełnienie prawa

zaruka - gwarancja (dosłownie "zaręczenie")

jak se díváte na ... - jaki macie pogląd na ...

představa, že ... - pogląd, że ...

je vázán zákonem - jest zobowiązany prawem

musime se tým řídit - musimy się tym kierować

setkat se s pohledem - spotkać się z opinią

ohleduplný - rozważny

mastička na všechno - lek na całe zło, silver bullet

příspěvek - wkład, 

trestní řízení - procedura karna

stížnost - skarga

Výhody internetu (46:12)

Audycja Radiowa Czeskiego Radia Praha Jak to vidí...

http://prehravac.rozhlas.cz/audio/2817062 

Dziś tematem dyskusji w audycji było "czy zalety Internetu przyćmiewają zagrożenia w 100% przypadków?". Rozmówcami Zity Senkovej byli Miloš Čermák i Daniel Váňa.

Słówka

vyhody - zalety

ovlivňovat - mieć wpływ na coś

soukrome - prywatne

obsah - treść

Zaměstnavatel - pracodawca

nazor - opinia

přesně! - właśnie!

Zwroty

Co se týká / co se týče - co się tyczy

Jak si život každý udělá tak ho má - jak sobie pościelesz tak się wyśpisz

v půlce cesty - w połowie drogi

podle mě - według mnie

Dnes je taková doba - takie są czasy

význam formy nad obsahem - przerost formy nad treścią

každý tančíme jak umíme - każdy orze jak może

Panie policisto, wybacz bo bardzo zgrzeszyłem.

O tym, że mandat karny po czesku to pokuta, wie każdy ale nie każdy miał szansę odpokutować - a ja owszem. W maju tego roku jechałem 80-tką w terenie ograniczonym do 50-tki, co nie umknęło uwadze lokalnych policajtów, coś pomiędzy policją a strażą miejską.

W odróżnieniu od polskiej policji, która na złą reputację pracuje z całych sił, czeski policajt na którego trafiłem był miły, choć asertywny, i nie miał problemu z zaprezentowaniem mi dowodu na przekroczenie prętkości. Dodatkowo, nauczony doświadczeniami ze skorumpowanymi stróżami prawa z którymi miałem przyjemność w Polsce wypatrywałem subtelnych zaproszeń do uiszczenia úplatku, w tym przypadku jednak nie było nawet najmniejszej sugestii żeby "zapłacić tak, aby zapłacić ale nie zapłacić". (I bardzo dobrze!)

Cała akcja z zatrzymaniem i wypisywaniem zajęła mniej niż 15 minut, ale wystarczyło, żeby zauważyć ciekawy element etyki zawodowej, który zdaje się być ponadkulturowy: nowe samochody prestiżowych marek zatrzymywane są przed tymi starszymi, mimo równości w świetle przepisów.

PS: Inne potoczne słówko na stróżów prawa wszelkiej maści to fizle.

"Wycieczka do Czech autostopem"

Wczoraj Mikulew wrzucił na swój blog relację z wycieczki autostopen do Czech.
Właśnie skończyłem czytać - świetna historia z elementami kulturowymi i dużą dozą słownictwa po czesku. Polecam!

http://mikulew.blogspot.ie/2012/06/wycieczka-tygodniowa-do-czech.html

Miesiące. Uwaga na kwiecień!

Nazwy miesiący po polsku jak i po czesku są oparte na wyrażeniach słowiańskich, a nie jak w przypadku wielu innych języków na nazwach łacińskich.

Ale uwaga na wielką kwietniowo-majową dyskrepencję między dwoma językami:

styczeń	luty	marzec	kwiecień	maj	czerwiec	lipiec	sierpień	wrzesień	październik	listopad	grudzień
leden	únor	březen	duben	květen	červen	červenec	srpen	září	říjen	listopad	prosinec

Podczas mojej ostatniej wizyty w Czechach rozmawiałem z kierowniczką schroniska turystycznego. Opowiadała mi, jak pewnego razu grupa Polaków zarezerwowała u niej parę pokoi na Maj, ale o dziwo zjawili się o cały miesiąc wcześniej... ciekaw jestem ile takich przypadków jest rejestrowanych w całej Republice w tym niefortunnym kwartale. W każdym razie - pozor! - bo czerwiec też łatwo pomylić z lipcem. Tylko dwa miesiące - sierpień i listopad - brzmią podobnie w obu językach. 

Tip: robiąc rezerwację w Czechach, zawsze używaj dat w formie liczb.

W tym roku pomyłkowy okres kwiecień, maj, czerwiec już się kończy, więc ten post wyszedł o 3 miesiące za późno, mam nadzieję, żę posłuży komuś w 2013 i dalej.

I jeszcze jedno - Czesi używają tego samego słowa na miesiąc i księżyc: měsíc

(PS: Podczas pisania tego posta zorientowałem się, że październik to dość śmieszne słowo).

O co chodzi w czeskim filmie?

Jednym z moich ulubionych sposobów na spędzanie czasu jest oglądanie czeskich filmów. 

Czeska kinematografia to dla wielu "smak nabyty", i tak było też ze mną. Pamiętam, własną rozterkę po obejrzeniu "Kráska v nesnázích" Jana Hřebejka. Trwała ona parę dni, ale do dzisiaj uważam Hřebejka za mojego ulubionego reżysera, i równie mocno przepadam za  Anną Geislerovą.

Kino czeskie stylem zdecydowanie odbiega od głównego nurtu. Czeskie filmy rzadko są filmami akcji, z reguły nie przedstawiają superbohaterów ani nie opisują nadzwyczajych wydarzeń. Czescy reżyserzy najczęściej przedstawiają zwykłych ludzi w ich codzienności, ale robią to w sposób który absorbuje widza.

W odróżnieniu od filmów mainstreamowych kina amerykańskiego, w kinie czeskim happy-end jest opcjonalny i rzadko stosowany. Czesi wyrażają w ten sposób pokorę - życie wcale nie musi koniecznie ułożyć się tak jak tego chcemy, i trzeba to zaakceptować.

Skąd brać czeskie filmy? Można kupić... albo ściągnąć: na Pirate Bay grasuje od paru lat torrent z setką czeskich filmów. Świetna kompilacja, zawiera filmy nowe i klasyki (lata produkcji od 1939 do 2008).

Jan Saudek: "W piekle swych żądz, raju nie widać"

Jan Saudek to czeski fotografik światowej sławy. Najczęsciej tematem jego dzieł jest kobieta i ludzkie ciało. Jego prace, obok zachwytu, wzbudzają kontrowersję.

Polecam inspirujący film dokumentalny "V pekle svých vášní, ráj v nedohlednu", w całości do obejrzenia na Youtubie (z napisami ang.).

Stała wystawa dzieł Jana Saudka znajduje się w Pradze na Celetnej 9.

Uwaga!

Oto cztery czeskie odpowiedniki polskiego słowa "uwaga":

Uwaga! uważać, pozor
Uwaga, dziękować za uwagę, pozornost
Uwaga, zwrócić uwagę na coś, poznámka
Uwaga, zwrócić uwagę komuś, napomenutí


... więc uwaga, gdy przykujesz uwagę Czechów językiem, zwracaj uwagę na kalki językowe, w przeciwnym razie będą Ci zwracać za to uwagę.

:)

Podcast Czeskiego Radia

Dla uczących się czeskiego głównie przez uszy, polecam naukę z Českým Rozhlasem. Pod poniższym adresem znajdziesz RSS wypakowane MP3-kami z najnowszych audycji i reportaży.

http://www.rozhlas.cz/iradio/podcast/

(Kliknij tutaj aby wejść na feed Radia Praha z reportażami w MP3)

Vlogi

Jednym ze sposobów na przyswajanie naturalnego czeskiego w małych dawkach jest śledzenie czeskich vloggerów. Najlepszy do tego celu jest stream.cz, ale wielu vloggerów jest też obecnych na YouTubie. Dwóch vloggerów których osobiście śledzę i polecam to Laszlo75 i fiflip1995.

Wklejam pod spodem ostatni odcinek z vlogu Laszla, w którym opowiada o tym jak rozwinął zamiłowanie do książek.

Słowotwórstwo

Na pewnym etapie nauki może zacząć dokuczać brak słownictwa. Trzeba wykuć słownictwo, nie ma innej rady... Ale jak uczynić wkuwanie możliwie skuteczniejszym? My, speakerzy polskiego, mamy pewną przewagę: proces słowotwórczy jest bardzo podobny między polskim i czeskim, i przez to intuicyjne "ma sens". Nie chcę przez to powiedzieć, że bez nauki będziemy mogli wymyślać słownictwo - nie, ale proces przyswajania słownictwa pokrewnego wymaga od nas mniej wysiłku. Zobacz na przykładzie:

grzać - topit - grzanka - topinka

droga - cesta - zdrożny - scestny

druk - tisk - drukarka - tiskarna

mowa - mluva - niemowlę - nemluvně

wzgląd - ohled - bezwzględny - bezohledny

wpływ - vliv - wpływowy - vlivny

(znasz podobny przykładowy ciąg słów? podzielisz się nim w komentarzu? dzięx!)

Wniosek: Zawsze ucz się jednego słówka pobocznego do każdego słówka głównego. Będziesz pod wrażeniem jak szybko potrafisz przyswoić słownictwo. 

Pozostaje pytanie: skąd brać słowa pokrewne? Wiktionary! Zobacz do sekcji souvisejici słowa cesta. Powodzenia!

Słowa -klad

Zarówno w polskim jak i w czeskim niektóre rzeczowniki pochodzące od czynności związanych dosłownie lub abstrakcyjnie z kładzeniem mają końcówkę -kład / -klad. Oto zestawienie czeskich -klad'ów z ich polskimi odpowiednikami...

... najpierw te rozpoznawalne intuicyjnie:

1. sklad - skład
2. překlad - tłumaczenie, przekład
3. příklad - przykład
4. rozklad - rozkład
5. obklad - okład
6. naklad - ładunek, nakład.

... ale tych mniej oczywistych jest, jak zwykle, więcej. W tej grupie niektóre słowa zdają się mieć bardziej logiczne pochodzenie od innych...:

1. doklad - dokument 
2. odklad - opóźnienie
3. podklad - podstawa
4. poklad - skarb
   
5. prstoklad - layout klawiatury
6. vklad - kaucja (wkład własny)
7. vyklad - interpretacja
8. zaklad - źródło, podstawa

Z serca

Polskie serdeczny zawiera w sobie korzeń "srdce" a jest bespośrednim zapożyczeniem od Czeskiego srdečný - czyli sercowy, serdeczny, z serca.

Co to za zwierzę?

"Żarłok" (žralok) - co to za zwierzę? Odpowiedź tutaj.

(A właściwy żarłok to po Czesku žrout, nenasyta lub nenažranec).

W jakim kierunku zmierzasz?

Czeskie słowo směr oznacza kierunek. U nas funkcjonuje ono też, tylko nie jako rzeczownik ale jako czasownik - w słowie "zmierzać", czyli udawać się w danym kierunku. Czesi mają dwa czasowniki pochodne: směřovat i směrovat o pokrewnych, choć odmiennych znaczeniach.

O rekordach

Czesi zdają się mieć o wiele łagodniejsze usposobienie od Polaków, bo my rekordy bijemy a Czesi je przekonują.

překonat rekord (cz) = pobić rekord (pl)

Rzeczowniki -mię / -eno

W języku czeskim istnieje grupa słów zakończonych na -eno w liczbie pojedynczej. Słowa te odpowiadają polskim słową zakończonym na -mię:

• brzemię - bremeno
• imię - jmeno
• ramię - rameno
• siemię (nasienie) - semeno
• ciemię - temeno
• wymię - vemeno

Liczba mnoga rzeczowników czeskich jest regularna - zasada jest prosta, zamień końcowe o na a (jmeno - jimena). Odpowiedniki polskie mają nieregularną liczbę mnogą (wymię - wymiona, a nie wymia). Zestawienie z czeskimi kuzynami trochę tą nieregularność wyjaśnia.

Podchwytliwe spójniki

Spójniki w zdaniach podrzędnie złożonych sprawiają mi (i prawdopodobnie innym Polakom) problemy w czeskim, bo wiele z nich brzmi podobnie u nas a znaczą co innego. Oto skompilowana przeze mnie lista podchwytliwych spójników:

• i když - chociaż (nie "i gdyż"!)
• když - kiedy (nie "gdyż"!),
• buď ... nebo ... = albo ... albo ... (znaczenie inne od polskiego "bądź")
• dokud - jak długo wciąż (nie "dokąd"!)
• než - zanim (jako polskie "niż" tylko w znaczeniu niespójnikowym)
• pokud - o ile (nie "pokąd"!)
• přesto - pomimo to (nie "przez to"!) 
• třebaže - mimo że
• avšak - ale 
• až - gdy

i niepodchwytliwych, ale nie do końca oczywistych:

• neboť - ponieważ
• ať - aby
• enem - jak tylko
• sice - w przeciwnym razie 
• zatím co - podczas gdy
• zda - czy

Pełna lista spójników tu.

Babí léto - 2001

Babí léto z 2001 roku to świetna komedia obyczajowa z muzyką Michała Lorenca. Film ma wiele akcentów klasycznego kina czeskiego, ale nie musisz być koneserem żeby zapewnić sobie przyjemny odbiór, co oddają dość wysokie ratingi. Film nadaje się na każdy dzień tygodnia i dla każdej publiczności.